Boekje

Beleef en ervaar een kunstwerk!
Het enige museum waarbij je alle kunst kunt:
Welkom bij
SENSORY MOMA
Ruiken
Proeven
Voelen
Horen Zien
Waar ruiken de kunstwerken naar?
Hoe smaakt het museum?
Wat zie je zoal?
Wat voel je als je de kunstwerken aanraakt?
Doe je schoenbeschermers aan en stap in een
zintuigelijke wereld van kunst en verbeelding!
Deze QR-code is te scannen voor blinden/ slechtzienden
om te luisteren naar de kunstwerken in het museum
2
Sta je wel eens stil bij het gebruik van je zintuigen? Het lijkt zo
vanzelfsprekend, dat je kunt horen, zien, ruiken, proeven en voelen, dat is
toch eigenlijk een wonder!
Daarom is het de hoogste tijd om eens heel bewust je zintuigen te gaan
prikkelen.
Dat kan nu. In het Mobiele Museum, vol met kunstwerken die jouw
zintuigen prikkelen, gemaakt door en voor mensen met én zonder
zintuigelijke beperkingen.
Kunst die je kan voelen, ruiken, horen, proeven en opeten!
Ontdek hoe kleuren ruiken. Hoe een dove kunstenaar de trillingen van
muziek omzet in kunst. Proef de kunst, ruik de sfeer en zie of hoor de
diverse kunstwerken. En hoe een specifiek zintuig je superpower kan
worden wanneer een ander zintuig ontbreekt .
Ervaar deze unieke artistieke zintuigelijke reis zelf in Sensory MoMa.
Kunst gemaakt door kunstenaars met en zonder beperkingen.
Het zintuigelijke kunstenaars collectief bestaande uit:
Mirjam Koornneef, George Kabel, Jofke van Loon, Mira Ticheler, Allard
Medema, Jorg Hempenius, Bob Wijnen, Sjoerd van Rooij, Bastiaen Bot,
Kirsten de Ven, Geeske van Voorthuijsen, Ildikó Boronkay en kunstenaars
collectief “Zie je wel(?)”.
VOORWOORD
3
“De geur van thuis”
Mira Ticheler is een conceptueel kunstenaar en ruimtelijk ontwerper die mensen
inspireert om hun creativiteit te herontdekken. Na haar afstuderen in 2009 aan de
kunstacademie in Den Haag, richtte zij zich op het creëren van ruimtelijke objecten
en totaalbelevingen. Haar werk, vaak begonnen vanuit een bepaald thema, omvat
community art-projecten die bijzondere samenwerkingen en betrokkenheid
stimuleren. Naast haar artistieke werk is Mira medeoprichter van stichting
CitySenses, de Seizoensacademie en cultuurcentrum Pygmalion Poort.
Haar doel is om mensen uit hun comfortzone te halen en opnieuw in verbinding te
brengen met de creativiteit in zichzelf.
Voor Sensory MoMa heeft Mira een multi zintuigelijke poëtische installatie gemaakt
waarbij 12 verhalen worden verbonden met stenen uit diverse landen en unieke
bijbehorende geuren…. Op een hellend vlak, gelijk aan de hoek van de evenaar, liggen
twaalf stenen te wachten op herkenning. Elke steen heeft een sleutelgat, waarin de
geuren zijn gevangen. Tussen de stenen tekenen de wereldzeeën zich af in de vorm
van verhalen vol verlangen, weemoed, geluk en verdriet. Twaalf gedichten gaan over
de herkomst van de stenen en twaalf gedichten gaan over geuren van thuis. De
stenen en geuren zijn aan elkaar gekoppeld via parallellen in de verhaallijnen.
Laat je meevoeren en ontdek de geur van thuis!
Mira Ticheler
4
5
Audio boek Gebarentaal video
Meer informatie: www.teamavontura.nl
Luister of bekijk hier het boek “Team Avontura
en het mysterie van het quackmonster”
TEAM AVONTURA
en het mysterie van het Quackmonster
George Kabel
‘Spel’
Sjoelen op een bed van knikkers.
Als kind hebben wij onszelf en de ons omringende werkelijkheid spelenderwijs leren
kennen. Spelen daagt je uit om je zintuigen te gebruiken en te beoefenen. Veel van onze
vaardigheden hebben we hieraan te danken. Het spel is ook een bron van creativiteit. En
via het spel verkennen we onze grenzen.
Helaas hebben we als volwassenen het spelen een beetje verleerd of zelfs afgeleerd. Met
dit kunstwerk nodig ik de bezoeker uit om weer eens onbekommerd te gaan spelen.
Daarbij worden de verschillende zintuigen aangesproken.
Het spel bestaat uit een bak vol knikkers en een stuk zeep dat over de knikkers kan rollen
door er een zetje tegen aan te geven. Tijdens het bewegen van de zeep komt de geur
ervan vrij. De knikkers liggen op spiegels. Dit versterkt het visuele aspect.
Aan iedere kopse kant van de bak hangt een gong. Deze fungeert als doelwit. Het is de
bedoeling om die met het stuk zeep te raken.
“Oorsprong”
Dit werk heeft als thema thuiskomst. Als pasgeboren kind hebben we de ons omringende
werkelijkheid leren kennen met behulp van tastimpressies (via handen, mond en huid),
geuren en geluiden. Op latere leeftijd zijn we het gebruik van geur en tast gaan
verminderen en soms zelfs gaan verwaarlozen.
Op een gegeven moment hebben we taal, symbolen, regels, normen en taboes geleerd.
Hierdoor hebben we onder andere afstand gecreëerd tussen ons en de mensen en de
dingen om ons heen. Er is daarmee ook een verandering ontstaan in het gebruik van onze
zintuigen. In onze cultuur is bijvoorbeeld het zien dominant geworden ten opzichte van de
tast.
Wat we als baby met onze handen spontaan mochten voelen, is later niet meer zo
vanzelfsprekend. Wat weten we nog van onze eerste prille levensjaren? We hebben er
weinig herinneringen aan en we kenden nog geen woorden om deze vast te kunnen
houden. Is het mogelijk om de pre talige levensfase op een andere manier opnieuw te
beleven? Kunnen we de eerste tast- geluid- en geursensatie van toen nog herbeleven en
opnieuw ervaren? Durven we onze normen en taboes, die we als kind niet hadden, even
los te laten? Ofwel kunnen we de schroom om dingen aan te raken, overwinnen?
Met behulp van een voelbox, gedragen door een
mensfiguur, wordt dit thema zintuiglijk gemaakt.
Voel, luister en neem de geur op.
7
De Podcast
Kunst gemaakt door een zintuigelijk kunstenaars collectief.
Ga je mee op reis en hoor hoe de diverse kunstenaars zich
hebben laten inspireren door hun zintuigen….
9
Geur
Jorg Hempenius heeft bij bijna alle kunstwerken in Sensory MoMa de geuren gemaakt en
ontwikkeld.
“Geurexpert met Impact”
Jorg Hempenius is een gepassioneerde geurexpert die werkt aan een breed scala van
innovatieve projecten. Als geurontwerper gaat zijn werk verder dan alleen het creëren
van geuren; hij richt zich ook op de praktische toepassing ervan. Elk project en elke klant
is uniek, en dat vraagt om maatwerk en vernieuwende aanpakken.
Jorg streeft ernaar om geur op een manier in te zetten die een blijvende impact maakt. Of
het nu gaat om het oproepen van nieuwe herinneringen of het herbeleven van oude. Zijn
geuren raken mensen diep. Hij brengt kunstwerken, schilderijen en zelfs films en
presentaties tot leven door geur een centrale rol te geven. Waar geur impact kan maken,
daar is Jorg te vinden.
Muziek en geluid
Bob Wijnen is een pianist en hammondorganist die met veel gevoel en diepgang speelt,
maar het oergevoel in de jazz niet schuwt. Als veelgevraagd begeleider staat hij bekend
om zijn geweldige gehoor en is daarnaast ook een elegante en avontuurlijke solist.
Voor het museum heeft hij de Sensory MoMa jingle en compositie gemaakt op Victory
boogie woogie muziek. Deze muziek heeft Mondriaan geïnspireerd tot het
maken van het schilderij wat in het museum staat…. Nu komen dankzij Bob muziek
samen met de geuren van Jorg.
Gevoel
Jofke van Loon maakte een Mondriaan die je kan voelen, zien en ruiken en door de muziek
van Bob kan horen. In haar Studio Xplo in Tilburg werkt Jofke van Loon onder andere met
mensen met een visuele beperking. Toen een cursiste zonder visueel geheugen vragen
stelde over kleuren, besloot Jofke een oplossing te vinden die aansluit bij de ervaringen
van blinden en slechtzienden. Tussen 2014 en 2017 ontwikkelde ze de Taktila-methode™,
waarbij kleuren en hun mengvormen worden vertaald naar tastbare texturen. Dit
innovatieve systeem stelt (kleuren)blinde mensen in staat om kleurenleer op een
gelijkwaardig niveau te begrijpen als zienden en om een emotionele connectie met kleur
te ontwikkelen. Het Taktila™-systeem is inmiddels als merk geregistreerd en wordt
toegepast in verschillende educatieve en kunstzinnige contexten.
Sensory MoMa heeft een Taktila-voelreplica van Piet Mondriaans Victory
Boogie Woogie aangeschaft, waarmee blinde en slechtziende bezoekers de
complexiteit van de plaatsing van de kleurvlakken en de compositie van dit
meesterwerk kunnen ervaren.
10
Ildikó Boronkay
Ildikó Boronkay (doof) is een veelzijdige kunstenares die bekend staat om haar diverse
stijlen en unieke afwerking. Of haar kunst nu leven brengt of rust uitstraalt, Ildikó heeft
een talent voor het perfect afstemmen op de wensen van haar opdrachtgevers, wat
resulteert in unieke en persoonlijke kunstwerken. Haar handtekening, “Ildi”,
weerspiegelt haar Hongaarse afkomst en markeert haar onderscheidende stijl.
Ildikó maakte voor Sensory MoMa twee verschillende zintuigelijke snoeppotten van
keramiek met daarin de zintuigelijke snoepjes gemaakt door Daniël van Artisanal
Cuisine. Ze staan bij de in- en uitgang. De 5 zintuigen: horen, ruiken, zien, proeven en
voelen komen in de keramiek snoeppot samen. Voor blinden en slechtzienden zijn
dunne kleirolletjes als woordjes in het reliëf voelbaar. Daarbij wordt er gelet op het
kleurcontrast in het glazuur voor slechtzienden. Tot slot zorgt het proeven van de
snoepjes van Daniel voor een verfijnde zintuiglijke smaakbeleving met een luid hoorbare
mmm als gevolg.
Sjoerd van Rooij
Sjoerd van Rooij (doof), een grafisch ontwerper en kunstenaar uit Lichtenvoorde, brengt
het onzichtbare geluid van alledaagse apparaten tot leven in zijn unieke kunstwerk.
Doordat Sjoerd doof is, ervaart hij de wereld door trillingen, zoals die van een laptop of
een cd-rom, en vertaalt deze gevoelservaringen naar visuele vormen. Zijn werk maakt de
subtiele trillingen en bewegingen van het nummer wat Bob wijnen schreef bij het
Mondriaan kunstwerk geïnspireerd op Victory boogie woogie muziek zichtbaar en biedt
een nieuw perspectief op geluid.
Sjoerds kunst is eerder getoond in Lichtenvoorde, Laag-Keppel en zelfs Den Haag. Hij
streeft ernaar zijn grafische ontwerpen op grotere schaal tentoon te stellen, zodat meer
mensen kunnen ervaren wat hij als dove kunstenaar voelt en overbrengt.
11
“Geen contrasten, geen beleving”
“Ei gevoel”
Stel je voor. Het enige waarvan je je bewust bent is jezelf in een lege,
geurloze ruimte. Je kunt je eindeloos naar alle richtingen bewegen
zonder tegen een obstakel te botsen of tegen een muur te lopen. Je
hebt wel een bodem waarop je kunt staan, lopen, liggen, zitten. De
bodem verandert nooit van structuur. In de ruimte is de temperatuur
altijd hetzelfde. Je weet niet of het licht of donker is, want in de
ruimte is niks te zien. De enige geluiden die je hoort zijn de geluiden
die jezelf maakt en de keren dat er dichtbij jou iets met een tik op de
bodem van de ruimte valt. Je voelt ook alleen jezelf en dat iets. De
eerste keer nam je impulsief dat iets in je handen. Je weet niet meer
waarom je daarna het iets in je mond stopte. Daar veranderde het iets
van structuur. Je slikte het door. Het iets is niet lekker en niet vies.
Telkens als er weer een iets vlakbij jou valt eet je het. Dat iets zorgt
ervoor dat………… voor wat zorgt het iets eigenlijk? Je weet niet dat je
leeft, want je bent in de ruimte nog niks tegengekomen dat beweegt
zoals jij, dat ademt zoals jij en geluid kan maken zoals jij. Je hebt ook
nog nooit meegemaakt dat bewegen, ademen en geluid maken kan
stoppen bij iets zoals jij, laat staan dat je eraan denkt dat dit ook jou
kan overkomen en dat je dan dood bent. Je kent niet de emoties van
het horen van iets moois of lelijks, het zien van iets moois of lelijks,
het voelen van dreiging of veiligheid. Je kent geen angst, want er
gebeurt niks in de ruimte waar je bent. Je kent ook niet de behoefte
om een schuilplek te hebben, want je hebt het nooit koud, nooit te
warm, je oren worden niet geteisterd door lawaai. Je hebt geen reden
om op zoek te gaan naar geborgenheid. Contrasten maken het
mogelijk om het leven te beleven…
Zie je wel (?)
12
…Als we aldoor hetzelfde zouden zien, horen, voelen, ruiken en proeven,
zouden we geen emoties hebben. De contrasten en de schakeringen
daartussen roepen onze emoties op. Blindgeborenen die ook geen verschil
kunnen waarnemen tussen licht en donker, zien met het achterhoofd
evenveel als met de ogen, helemaal niks dus. Aldoor zwart zien is ook niet
wat blindgeborenen beleven. Er is geen kleur. Je staat nu bij een GROOT EI
waar je in kunt zitten en liggen. Het ei kan open en dicht.
Op de buitenkant van het ei kun je met je vingers witte paden volgen die je
naar de ingang brengen. Op weg naar de ingang zijn er geen kleuren die je
kunnen misleiden. Hoe zit dat met geluid, gevoel, geur en smaak? Leven is
het veilige en beschermende gevoel van geborgenheid en het verlangen
naar ruimte en vrijheid. Hoe kwetsbaar is de geborgenheid van de rups in de
cocon, van het nog ongeboren kuiken in het ei, van de mensen in hun
huizen? Hoe wordt de buitenwereld beschermd tegen het gevaar wat van
binnen naar buiten komt? Wat heeft de buitenwereld ons te bieden als de
plek waar wij ons veilig wanen niet zo veilig blijkt te zijn? Volg de paden op
het ei en vind jouw persoonlijke antwoord.
Tekst door Corrie Balemans. Corrie is blind en teamlid van het Zie je wel(?)-
project, www.ziejewel.org
ALLARD MEDEMA
In het ei
In zijn project ‘Mondfulness’ bij Sensory MoMa nodigt Allard de
bezoeker uit voor een meditatief eetmoment. Deze ervaring prikkelt
de zintuigen en versterkt de connectie met het hier en nu, waardoor
de bezoeker volledig wordt ondergedompeld in de beleving.
13
Mirjam Koornneef
Mirjam Koornneef, met een afgeronde opleiding als kunstenares en medeoprichter van
Sensory MoMa en stichting Oren en Ogen Tekort en founder van Equal Recruitment,
verbindt mensen niet alleen in woord, maar vooral in daad.
Waar anderen bruggen bouwen, brengt Mirjam mensen samen in een gedeelde
kunstervaring. Haar talent om een geweldig team van kunstenaars te verzamelen, is op
zichzelf al een kunst.
In deze video kunstwerk zijn gedichten te zien en te horen die gemaakt zijn door blinde
mensen. Deze zijn gemaakt in de stad en aan zee. Ieder gedicht is ingesproken door de
maker zelf. Op de achtergrond van ieder gedicht is een beeld te zien die verwijst naar een
specifieke oogziekte denk aan staar, macula degeneratie, Usher, diabetes retina etc.
Geeske van Voorthuijsen
Geeske van Voorthuijsen is een slechthorende Nederlandse grafisch ontwerper, bekend
om haar werk en inzet voor de dovengemeenschap. Ze heeft zich onderscheiden door
haar creatieve werk en haar betrokkenheid bij toegankelijkheid en inclusiviteit. Met een
focus op de ervaringen van slechthorenden en doven.
Ze is ook actief geweest in het ontwerpen van visuele communicatie die aandacht vestigt
op de uitdagingen van slechthorenden, en pleit voor meer bewustzijn en begrip binnen de
maatschappij. Haar werk benadrukt vaak de noodzaak van inclusieve ontwerpen die
rekening houden met de behoeften van mensen met gehoorverlies.
Voor sensory MoMa maakte Geeske illustraties waarop alle zintuigen te
zien zijn. En het logo is te proeven en te eten, gemaakt door Kirsten de
Ven en Mirjam Koornneef.
14
Kun jij alle verborgen woorden vinden in deze
woordzoeker?
Aanraken
Eitje
Humor
Mondriaan
Ruiken
Spel
Zien
Blind
Geuren
Kunst
Muziek
Smaak
Superpowers
Zintuigen
Doof
Horen
Lekker
Proeven
Snoepen
Voelen
Stok 15
Sensory MoMa heeft jouw hulp
nodig:
Maak een foto bij je favoriete kunstwerk of maak een video terwijl
je het museum opeet en vertel daarin hoe het museum smaakt en
wat je van het museum vindt! Post deze op je sociale media en tag
ons erin 🙂
Doe hier een donatie om ons museum de hele wereld over te laten
gaan, maar eerst een rondje Nederland!
Kijk op onze websites
www.orenenogentekort.nl/activiteiten of
www.sensorymoma.nl voor toekomstige belevenissen. Of
mail ons op info@orenenogentekort.nl